Wari czarno-biały, lemur wari (Varecia variegata) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae), której jest największym przedstawicielem. Prawdopodobnie jest to jedyny gatunek naczelnych budujący gniazda wyłącznie na czas porodu i pierwszych tygodni opieki nad młodymi.
Długość ciała (bez ogona) 45 cm, długość ogona 60–61 cm; masa ciała samic 3,7 kg, samców 3,6 kg. Gęste futro, czerwono-czarne lub biało-czarne, pysk, dłonie stopy i ogon czarne. Rozmieszczenie barw jest różne u poszczególnych osobników, nawet u tego samego osobnika boki ciała mogą być odmiennie ubarwione. Charakterystyczna kryza włosów wokół głowy. W odróżnieniu od innych rodzajów w tej rodzinie u przedstawicieli Varecia występują trzy pary sutków.
Wari czarno-biały występuje na Madagaskarze zamieszkując w zależności od podgatunku:
Żyją na terenach zalesionych, od brzegu morza do wysokości 1 350 m n.p.m. Zwierzęta te najchętniej jedzą owoce, są najbardziej owocożernym gatunkiem lemurów. Dietę uzupełniają liśćmi, nasionami i nektarem. Podczas posiłku trzymają pokarm w przednich łapach. Wydają charakterystyczne odgłosy przypominające śmiech. Prowadzą nadrzewny, dzienny tryb życia. Żyją w grupach rodzinnych złożonych z 2–5 osobników, czasami łączą się w większe stada.
Ciąża trwa krócej niż u pozostałych lemurów, zwykle 90–102 dni. Przed porodem samica buduje w rozwidleniach konarów gniazdo, które wyściela własnymi włosami. Rodzi w jednym miocie do 6 młodych, zwykle 2–3. Młode pozostają w gnieździe do trzech tygodni.
Lemury wari żyją prawdopodobnie do 19 lat.
Lemury wari są wrażliwe na zmiany środowiska ze względu na swoje preferencje pokarmowe. Ich duże rozmiary i smaczne mięso zachęcają ludzi do polowania na ten gatunek małpiatki. Są też poławiane i sprzedawane jako zwierzęta domowe.
W ramach działań ochronnych wyznaczane są obszary chronione, podjęto też próby reintrodukcji lemurów wari.
Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I).
