Pielęgnicowate
185 gatunek
Pielęgnicowate (Cichlidae) – klad w randze rodziny ryb okoniokształtnych (Perciformes) obejmujący ponad 1600 gatunków opisanych naukowo oraz kilkaset odkrytych, oczekujących na formalny opis, co czyni ją jedną z najliczniejszych w gatunki rodzin kręgowców. Jest jedyną słodkowodną rodziną wargaczowców (Labroidei).
Pojawiły się prawdopodobnie we wczesnej kredzie, przed rozpadem Gondwany. Spośród innych okoniokształtnych wyróżnia je zaawansowana budowa szczęk, specjalizacja pokarmowa oraz rozwinięte strategie rozrodcze, co uznawane jest za przyczynę ich sukcesu ewolucyjnego – skolonizowały większość tropikalnych wód śródlądowych Ameryki i Afryki. Szybka specjacja i radiacja adaptacyjna pielęgnicowatych stały się przedmiotem zainteresowania biologów ewolucyjnych.
Wykazują bardzo dużą różnorodność pod względem morfologicznym, behawioralnym i ekologicznym.Większość z nich budową przypomina okonia – ciało krępe, lekko wygrzbiecone, bocznie ścieśnione, z charakterystycznym układem płetw. Polska nazwa zwyczajowa nawiązuje do ich sposobu traktowania potomstwa – opiekują się ikrą i narybkiem. Większe gatunki są poławiane lokalnie ze względu na smaczne mięso, mniejsze stanowią przedmiot handlu dla potrzeb akwarystyki. Żywiące się larwami komarów ograniczają rozprzestrzenianie się malarii. Liczne gatunki introdukowano w różnych krajach świata.
Współczesny zasięg występowania pielęgnicowatych obejmuje Afrykę i Madagaskar, Amerykę Południową i Środkową (zasięg jednego gatunku rozciąga się po Teksas w Ameryce Północnej), Kubę i Haiti, Indie, Sri Lankę, Cejlon i Azję Mniejszą. Zasiedlają głównie słodkie, rzadziej słonawe wody strefy tropikalnej i subtropikalnej.
W zapisie kopalnym znane są z Afryki, Arabii Saudyjskiej, Lewantu, Europy, Ameryki Południowej i Haiti. Wielu autorów uważa, że pojawiły się 130 milionów lat temu, przed rozpadem Gondwany, ale możliwe jest ich późniejsze pochodzenie szacowane na 65 mln lat temu. Pierwsza z teorii opiera się na bliskim pokrewieństwie gatunków afrykańskich i amerykańskich, oraz na założeniu, że ryby te nie były zdolne do pokonania bariery, jaką stanowi dla nich woda słona. Dotychczas odkryte ślady kopalne nie potwierdzają tej teorii. Najstarsze potwierdzone ślady pielęgnicowatych pochodzą z eocenu Tanzanii (Mahengechromis, 45 mln lat temu) i Argentyny (Proterocara, 55–34 mln lat temu i Gymnogeophagus), a późniejsze z oligocenu. Przeciwko tej teorii świadczy też brak pielęgnic w wodach Australii, która była częścią Gondwany, oraz ich obecność na Karaibach, które wyłoniły się ponad poziom morza dopiero w miocenie. Druga teoria, oparta na datowaniu odnalezionych szczątków kopalnych, sugeruje, że współcześnie słodkowodne pielęgnicowate dotarły do Ameryki, Madagaskaru i Indii pokonując drogę morską. Istotnym argumentem jej zwolenników jest fakt, że niektóre z tych ryb tolerują wodę słoną.
Rekonstrukcje filogenetyczne sugerują, że pielęgnice pojawiły się w wodach afrykańskich około 130 mln lat temu, a radiacja w jeziorach wschodnioafrykańskich rozpoczęła się 84–53 mln lat temu.
Największą różnorodność gatunków stwierdzono w środkowej i wschodniej Afryce, szczególnie w Wielkich Jeziorach Afrykańskich. Zaledwie kilka występuje w południowych Indiach i na Bliskim Wschodzie. Większość pielęgnicowatych to gatunki endemiczne.
Szybka specjacja i radiacja adaptacyjna afrykańskich pielęgnic była bardziej nasilona w jeziorach niż w środowiskach rzecznych. Większość gatunków występuje w jeziorach Tanganika, Malawi i Wiktorii. Zaledwie około 100 gatunków zasiedla afrykańskie rzeki, podczas gdy w jeziorach poznano około 800 i nadal odkrywane są nowe.
W przeciwieństwie do rzek afrykańskich, w rzekach Ameryki Południowej i Środkowej żyje około 600 gatunków pielęgnic. Stanowią tam ważny element ichtiofauny.
Pielęgnicowate (Cichlidae) – klad w randze rodziny ryb okoniokształtnych (Perciformes) obejmujący ponad 1600 gatunków opisanych naukowo oraz kilkaset odkrytych, oczekujących na formalny opis, co czyni ją jedną z najliczniejszych w gatunki rodzin kręgowców. Jest jedyną słodkowodną rodziną wargaczowców (Labroidei).
Pojawiły się prawdopodobnie we wczesnej kredzie, przed rozpadem Gondwany. Spośród innych okoniokształtnych wyróżnia je zaawansowana budowa szczęk, specjalizacja pokarmowa oraz rozwinięte strategie rozrodcze, co uznawane jest za przyczynę ich sukcesu ewolucyjnego – skolonizowały większość tropikalnych wód śródlądowych Ameryki i Afryki. Szybka specjacja i radiacja adaptacyjna pielęgnicowatych stały się przedmiotem zainteresowania biologów ewolucyjnych.
Wykazują bardzo dużą różnorodność pod względem morfologicznym, behawioralnym i ekologicznym.Większość z nich budową przypomina okonia – ciało krępe, lekko wygrzbiecone, bocznie ścieśnione, z charakterystycznym układem płetw. Polska nazwa zwyczajowa nawiązuje do ich sposobu traktowania potomstwa – opiekują się ikrą i narybkiem. Większe gatunki są poławiane lokalnie ze względu na smaczne mięso, mniejsze stanowią przedmiot handlu dla potrzeb akwarystyki. Żywiące się larwami komarów ograniczają rozprzestrzenianie się malarii. Liczne gatunki introdukowano w różnych krajach świata.
Współczesny zasięg występowania pielęgnicowatych obejmuje Afrykę i Madagaskar, Amerykę Południową i Środkową (zasięg jednego gatunku rozciąga się po Teksas w Ameryce Północnej), Kubę i Haiti, Indie, Sri Lankę, Cejlon i Azję Mniejszą. Zasiedlają głównie słodkie, rzadziej słonawe wody strefy tropikalnej i subtropikalnej.
W zapisie kopalnym znane są z Afryki, Arabii Saudyjskiej, Lewantu, Europy, Ameryki Południowej i Haiti. Wielu autorów uważa, że pojawiły się 130 milionów lat temu, przed rozpadem Gondwany, ale możliwe jest ich późniejsze pochodzenie szacowane na 65 mln lat temu. Pierwsza z teorii opiera się na bliskim pokrewieństwie gatunków afrykańskich i amerykańskich, oraz na założeniu, że ryby te nie były zdolne do pokonania bariery, jaką stanowi dla nich woda słona. Dotychczas odkryte ślady kopalne nie potwierdzają tej teorii. Najstarsze potwierdzone ślady pielęgnicowatych pochodzą z eocenu Tanzanii (Mahengechromis, 45 mln lat temu) i Argentyny (Proterocara, 55–34 mln lat temu i Gymnogeophagus), a późniejsze z oligocenu. Przeciwko tej teorii świadczy też brak pielęgnic w wodach Australii, która była częścią Gondwany, oraz ich obecność na Karaibach, które wyłoniły się ponad poziom morza dopiero w miocenie. Druga teoria, oparta na datowaniu odnalezionych szczątków kopalnych, sugeruje, że współcześnie słodkowodne pielęgnicowate dotarły do Ameryki, Madagaskaru i Indii pokonując drogę morską. Istotnym argumentem jej zwolenników jest fakt, że niektóre z tych ryb tolerują wodę słoną.
Rekonstrukcje filogenetyczne sugerują, że pielęgnice pojawiły się w wodach afrykańskich około 130 mln lat temu, a radiacja w jeziorach wschodnioafrykańskich rozpoczęła się 84–53 mln lat temu.
Największą różnorodność gatunków stwierdzono w środkowej i wschodniej Afryce, szczególnie w Wielkich Jeziorach Afrykańskich. Zaledwie kilka występuje w południowych Indiach i na Bliskim Wschodzie. Większość pielęgnicowatych to gatunki endemiczne.
Szybka specjacja i radiacja adaptacyjna afrykańskich pielęgnic była bardziej nasilona w jeziorach niż w środowiskach rzecznych. Większość gatunków występuje w jeziorach Tanganika, Malawi i Wiktorii. Zaledwie około 100 gatunków zasiedla afrykańskie rzeki, podczas gdy w jeziorach poznano około 800 i nadal odkrywane są nowe.
W przeciwieństwie do rzek afrykańskich, w rzekach Ameryki Południowej i Środkowej żyje około 600 gatunków pielęgnic. Stanowią tam ważny element ichtiofauny.
