Ryś iberyjski, ryś cętkowany, ryś hiszpański, ryś lamparci, pardel (Lynx pardinus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych, niekiedy jest traktowany jako podgatunek rysia (Felis lynx pardina). Pierwotnie zamieszkiwał cały Półwysep Iberyjski, w 1996 występowało na nim zaledwie 9 izolowanych od siebie populacji, liczących łącznie około 250 osobników, a w raporcie IUCN z 2005 liczbę dorosłych osobników żyjących na wolności oszacowano pomiędzy 100 a 120.
No
NocneNocny tryb życia – pojęcie określające zachowanie zwierząt, które śpią w ciągu dnia, zaś okresem ich największej aktywności jest noc. P...
Zm
ZmierzchoweMi
MięsożerneLą
LądoweKu
KursoryczneTe
TerytorialneTerytorium – obszar zajmowany wyłącznie przez jedno zwierzę lub grupę zwierząt. Własne terytorium zwiększa szanse przeżycia osobnika, gdyż z...
Ży
ŻyworodneŻyworodność, żyworództwo, wiwiparia – rodzaj reprodukcji polegający na tym, że komórki jajowe zapładniane są w obrębie dróg rodnych sami...
Zw
Zwierzęta drapieżneDrapieżnictwo – bywa definiowane jako sposób odżywiania się organizmów, polegający na wykorzystaniu jako pokarm ciała innego zwierzęcia i w ...
Zw
Zwierzęta oswojonePo
PoligamiaZw
Zwierzęta monogamiiMonogamia – najbardziej rozpowszechniony typ związku małżeńskiego, w którym jedna osoba związana jest trwale z jednym partnerem. Monogamicznos...
Sa
SamotneZw
Zwierzęta z hierarchią dominacjiHierarchia społeczna, hierarchia dominacyjna – społeczna przewaga pojedynczych osobników nad innymi, oparta na dominacji socjalna struktura grupy ...
Ni
Nie migrująceI
zacznij od...O połowę mniejszy od rysia euroazjatyckiego. Długość ciała 68,2–82 cm, długość ogona 12,5–16 cm; masa ciała 7–14 kg (samce są o 25% większe od samic). Futro szarożółte lub brązowawe, cętki ciemnobrązowe lub czarne, wyraźniejsze niż u rysia euroazjatyckiego, biegnące po bokach ciała równoległymi rzędami. Uszy zakończone charakterystycznym pędzelkiem, ogon ciemniejszy na czubku.
Ryś iberyjski występuje w południowo-zachodniej Hiszpanii i Portugalii.
Rysie iberyjskie zamieszkują krzaczaste zarośla śródziemnomorskiej makii. Największa ich populacja zamieszkuje góry Sierra Morena
Prowadzą samotniczy, nocny tryb życia; niekiedy obserwuje się usamodzielnione młode osobniki ucztujące razem z matką. Rewiry samic i samców mają powierzchnię około 20 km². Rysie iberyjskie często aktywnie strzegą swych rewirów, czasem nawet ze skutkiem śmiertelnym. Takie zachowanie tłumaczy się chwilowym przegęszczeniem całkowicie odizolowanych populacji. Na wolności dożywają 14 lat.
Stanowią go przede wszystkim króliki; zimą mogą też polować na daniele i młode osobniki jelenia lub muflona. Wiosną polują na dzikie kaczki.
Ciąża trwa około 60 dni, w miocie jest od 2 do 4 kociąt (szczyt porodów przypada na marzec i kwiecień); samice dojrzewają płciowo przed 12 miesiącem życia, samce później, ale w rozrodzie biorą udział najprawdopodobniej dopiero po osiągnięciu 4 roku życia; samice po raz pierwszy rodzą wtedy, gdy ustanowią własne stałe terytorium.
Ryś iberyjski należy do kotów najbardziej zagrożonych wyginięciem. Status z punktu widzenia ochrony przyrody: zagrożony. W ciągu ostatnich 200 lat gatunek ten uległ zredukowaniu do 9 populacji, izolowanych terenami rolniczymi, które są dla tych zwierząt nie do przebycia. Najliczniejsza populacja rysia iberyjskiego znajduje się w górach Sierra Morena.