Wodożytka nowozelandzka (Potamopyrgus antipodarum), dawniej: wodożytka Jenkinsa – gatunek małego ślimaka słonawo- i słodkowodnego z podgromady przodoskrzelnych (Prosobranchia). Jest jednym z trzech gatunków w rodzaju Potamopyrgus, opisanym z Nowej Zelandii. Gatunek eurytopowy, generalista siedliskowy i pokarmowy, zasiedlający różne typy zbiorników wodnych i cieków. Jedyny ślimak partenogenetyczny występujący w Polsce. Gatunek inwazyjny w wielu krajach, w tym i w Polsce; może występować masowo. Jego ekspansja może mieć negatywny wpływ na rodzime gatunki mięczaków.
Muszla grubościenna, jajowato-stożkowata, o barwie od jasno- do ciemnobrązowej, z 5–6 skrętami, narastającymi szybko i równomiernie, bardzo delikatnie prążkowana. Szew niezbyt mocno wcięty. Dołek osiowy zakryty. Otwór muszli zamknięty cienkim wieczkiem. Wieczko rogowe, czerwonawe, półprzezroczyste, o budowie spiralnej. Kształt otworu muszli eliptyczny lub jajowaty o połączonych brzegach, w górnej części zwykle zaostrzony. U niektórych osobników na muszli wzdłuż środka skrętów występuje ornamentowana krawędź (Potamopyrgus antipodarum f. carinata J. T. Marshall, 1889). Populacje nowozelandzkie cechuje duży polimorfizm fenotypowy, tak w odniesieniu do morfologii muszli, która może mieć różnie rozwiniętą muszlę embrionalną, być gładka bądź zaopatrzona w kolce lub wyrostki, będące wytworem periostracum (niezwapniałe), jak i budowy raduli.Wysokość muszli osobników występujących w Nowej Zelandii wynosi od 4 do 11,5 mm, zazwyczaj: 5–6,5 mm, szerokość 2–3,5 mm.
Barwa ciała zmienna, grzbietowa strona ciała zwykle ciemnoszara, brązowa lub czarna, stopa jasnoszara. Na szczycie ryjka jasna opaska.
Gatunek był endemitem, występującym początkowo wyłącznie w wodach słonawych i słodkowodnych ciekach i zbiornikach wodnych na Nowej Zelandii i niewielkich wysepkach z nią sąsiadujących.
Wodożytka nowozelandzka jest organizmem eurytopowym i generalistą siedliskowym, występującym w różnych typach siedlisk w nizinnych rzekach, strumieniach górskich, jeziorach i źródłach, w wodach o zróżnicowanej twardości, na podłożu piaszczystym, mulistym, kamienistym oraz wśród roślin wodnych. Osobniki mają tendencję do tworzenia skupisk, zwykle na niewielkiej głębokości.
Poza obszarem naturalnego występowania zasiedla też wody słonawe i strefy ujściowe rzek, toleruje zasolenie do 26,4‰, choć rozmnażać się może jedynie w wodach o zasoleniu nieprzekraczającym 17,5‰.
Zasięg pionowy występowania w zbiornikach wodnych dochodzi do 25 m głębokości. Najliczniej jednak mięczak ten występuje na niewielkich głębokościach (do 0,5 m), zwłaszcza na styku wody i lądu, gdzie intensywne mieszanie wody zapewnia dobre natlenienie. Występuje licznie w siedliskach charakteryzujących się obfitością makrofitów, ale także w matach glonów nitkowatych dryfujących w pelagialu. Wykazuje fototaksję ujemną, pozytywną reotaksję oraz odporność na wysychanie, dobrze znosi wahania temperatury wody (w zakresie od 0 do 34 °C), może występować zarówno w zbiornikach zimnych, jak i zasilanych podgrzaną wodą zrzutową z elektrowni.
W wodach o podwyższonej trofii (umiarkowanie eutroficznych) osobniki tego gatunku wykazują większe tempo wzrostu i jego zagęszczenia są większe, jednakże silna eutrofizacji i zanieczyszczenie ściekami ogranicza ich występowanie. W niektórych siedliskach obserwowano ekstremalnie wysokie zagęszczenia tego ślimaka, dochodzące nawet do 500 tysięcy osobników na metr kwadratowy.
Zdrapywacz i filtrator. Generalista pokarmowy – odżywia się detrytusem, zjada także peryfitonowe glony, okrzemki, jak i bakterie z błony powierzchniowej. Rozkładające się opadłe liście z drzew mogą również stanowić pokarm wodożytki nowozelandzkiej.
W swej ojczyźnie tworzy populacje składające się z samców (mniej niż 5% populacji) i samic o diploidalnej liczbie chromosomów (2n=34) lub partenogenetyczne (3n=46 lub 52). Na terenach skolonizowanych występują tylko partenogenetyczne samice. Wśród mięczaków występujących w Polsce jest to jedyny gatunek o takim sposobie rozrodu.Udział samców w populacjach nowozelandzkich waha się od 5% do 45% – jest największy w populacjach narażonych na infestację przez pasożyty.
Długość życia oceniana jest na 6–7 miesięcy do maksimum 2 lat. Dojrzałość płciową samice osiągają między 4 i 5 miesiącem życia, przy wielkości ciała większej od 3 mm. Jest to ślimak żyworodny, liczba zarodków w komorze lęgowej może wynosić od 10 do 90. Płodność zależy od wielkości ciała osobnika, jest wyższa w wodach o podwyższonej temperaturze. W swej ojczyźnie mięczak rozmnaża się przez cały rok, na obszarach kolonizowanych – zależnie od warunków lokalnych. W Polsce, w populacjach z Górnego Śląska zaobserwowano dwa główne okresy rozrodu – kwiecień i wrzesień. Jesienią zagrzebuje się w osady denne.
Partenogenetyczny rozród i duża płodność to cechy, które ułatwiają ekspansję tego ślimaka. Nawet jeden osobnik przeniesiony poza dotychczasowy areał może stać się założycielem nowej populacji.
W swej ojczyźnie liczebność populacji wodożytki jest kontrolowana przez liczne gatunki pasożytów, głównie z rodzaju Microphallus (Trematoda). Pasożytnicze przywry powodują sterylizację gospodarzy i wpływają na zmianę ich zachowania – zarażone osobniki wodożytki częściej przebywają w miejscach eksponowanych: na powierzchni zanurzonych kamieni i makrofitów, gdzie narażone są na zjedzenie przez ptactwo wodne, będące żywicielem ostatecznym przywr.
Osobniki wodożytki są w stanie wyczuć kairomony ryb i podjąć mechanizmy obronne. W obecności ryb ograniczają aktywność dzienną, małe osobniki przemieszczają się ze stanowisk eksponowanych do ukryć (np. z powierzchni kamieni pod kamienie). Osobniki zjedzone przez niektóre ryby i ptaki mogą przetrwać nieuszkodzone pasaż przez przewód pokarmowy. Zdolność tę zawdzięczają twardej muszli i obecności wieczka, które po wciągnięciu nogi szczelnie zatyka otwór muszli.
Stwierdzono, że do rozprzestrzeniania wodożytki nowozelandzkiej mogą przyczyniać się migrujące ptaki – znajdowano ją na dziobach i w piórach kaczek.
Poza obszarem pierwotnego występowania wodożytka nowozelandzka nie ma naturalnych wrogów.Masowe pojawy wodożytki nowozelandzkiej mogą, potencjalnie, zaburzać funkcjonowanie sieci troficznych w ekosystemach (np. wskutek konkurencji o pokarm i siedliska autochtoniczne gatunki makrofauny bezkręgowej mogą zostać wyparte, to z kolei może wpłynąć na kolejne poziomy sieci troficznej – np. na ryby odżywiające się makrofauną bezkręgową).
