De mutsslang (Macroprotodon cucullatus) is een slang uit de familie toornslangachtigen en de onderfamilie Colubrinae.
De mutsslang bereikt een maximale lichaamslengte tot 65 centimeter, de meeste exemplaren blijven kleiner. Het is een van de kleinste Europese soorten slangen. De mutsslang lijkt op de inheemse gladde slang (Coronella austriaca), maar is in tegenstelling tot deze laatste soort giftig. Het gif is niet sterk en doodt alleen prooidieren en de slang zal eerst proberen te vluchten in plaats van meteen te bijten. Verder is de soort te herkennen aan de zwarte vlek in de nek, waaraan de Nederlandse naam te danken is. Het lichaam is grijsbruin met kleine zwarte vlekjes op de rug en een donkere tekening op de snuit.
De buik is vaak oranjerood of bruin en de onderkant van de staart is wit met meestal een dambord-achtig vlekkenpatroon. Deze slang heeft strepen aan de zijkanten van de kop en heeft een verticale pupil. Op Mallorca werd in 2009 een tweekoppige mutsslang gevonden in de natuur, wat hoogst opmerkelijk is. Dit exemplaar was al enkele jaren oud, en dus al een aantal keer verveld.
De mutsslang komt voor in delen van noordelijk Afrika en zuidelijk Europa en leeft in in de landen Spanje, Portugal, Italië, Marokko, Algerije, Tunesië, Libië, Egypte en Israël.
De habitat bestaat uit gematigde bossen, scrublands en moerassen, ook in door de mens aangepaste streken zoals weilanden, plantages en landelijke tuinen kan de slang worden aangetroffen.
Het voedsel bestaat voornamelijk uit hagedissen, maar ook kleine knaagdieren en vogels worden bejaagd. Het is een typisch nachtdier die overdag tussen muren en onder stenen schuilt en bij de schemering op pad gaat. De vrouwtjes zetten vijf tot zeven eieren af.
