Mangabka czarna, mangaba czarna (Lophocebus aterrimus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Zamieszkuje lasy Afryki Centralnej.
Długość ciała (bez ogona) 40–62 cm, długość ogona 55–85 cm; masa ciała samic 4,5–6,7 kg, samców 8 kg. Sierść miękka, matowa, czarna, na głowie wysoki czub długich włosów, po bokach twarzy długie pęki sierści tworzące bokobrody, a czasami długie włosy na ramionach. Twarz naga, ciemna, ogon długi, porośnięty rzadką sierścią. Nie ma żadnych plam ani na czubku głowy, ani na grzbiecie. Posiada worki policzkowe.
Mangabka czarna występuje w zależności od podgatunku:
Mangaby mają zwyczaj wzajemnego dbania o czystość ciała. Najczęściej samice oczyszczają ciała samców. Prowadzą nadrzewny tryb życia, rzadko przebywają na ziemi, wszystkożerne. Mangaby czarne żywią się głównie orzechami, nasionami i dojrzałymi owocami, ale jadają również pędy i soczyste łodygi roślin oraz drobną zwierzynę. Żyje w stadach po kilkanaście osobników. Cechą mangaby czarnej jest sposób porozumiewania się członków stada przy pomocy mimiki twarzy.
