Gągoł, gągoł krzykliwy (Bucephala clangula) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).
Dz
DzienneMi
MięsożerneZw
Zwierzęta owadożerneEntomofag, owadożerca – zwierzę lub rzadziej roślina odżywiające się owadami – zarówno larwami, poczwarkami, jak i dorosłymi owadami. Entomo...
Mi
MięczakożercyPł
PławnySt
StadneJa
JajorodneJajorodność – najbardziej rozpowszechniona forma rozrodu płciowego zwierząt, polegająca na rozwoju zarodkowym w jaju wydalonym z organizmu matk...
Pr
PrzedspołeczneTe
TerytorialneTerytorium – obszar zajmowany wyłącznie przez jedno zwierzę lub grupę zwierząt. Własne terytorium zwiększa szanse przeżycia osobnika, gdyż z...
Pt
Ptactwo wodneWo
WodneZw
Zwierzęta monogamiiMonogamia – najbardziej rozpowszechniony typ związku małżeńskiego, w którym jedna osoba związana jest trwale z jednym partnerem. Monogamicznos...
Sp
Społecznest
stadne ptakiMi
MigrująceC
zacznij od...Występuje w chłodniejszych rejonach Starego i Nowego Świata. Zamieszkuje północną i środkową Europę oraz północną Azję i Amerykę Północną. Zimuje w zachodniej i południowej Europie np. nad Morzem Śródziemnym, na wybrzeżach Morza Północnego i Bałtyku, w środkowej Azji i na południowych wybrzeżach Atlantyku, Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego. Południowa granica zasięgu gągoła obejmuje niższe szerokości geograficzne od zachodu do wschodu. W Niemczech widywany głównie w północnej i wschodniej części kraju.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy na północy i zachodzie kraju (głównie na Pomorzu i Mazurach, poza tym w Wielkopolsce, na Ziemi Lubuskiej i Śląsku). W okresie wędrówek (marzec–kwiecień oraz wrzesień–listopad) i zimą dość liczny na wybrzeżu Bałtyku, większych jeziorach i rzekach. W Polsce zimują populacje z północno-wschodniej Europy, które spotkać można w całym kraju, choć na wschodzie i północy rzadziej.
Zamieszkuje wody słodkie, rzeki, starorzecza, jeziora w strefie lasów liściastych, czasem nawet stawy rybne pod warunkiem, że w pobliżu znajdują się stare, dziuplaste drzewa. Tam też się lęgnie. W przeciwieństwie do również zajmujących dziuple drzew mandarynek i karolinek, które do Europy przywiódł człowiek, gągoł jest rodzimym gatunkiem Starego Kontynentu. Zimą przebywa nad wybrzeżami morskimi i zbiornikami, na których dnie znajdują się bezkręgowce wodne.
Prawie wyłącznie pokarm zwierzęcy. To głównie mięczaki jak małe małże zbierane ze skalistego podłoża oraz szczelin między kamieniami, skorupiaki, owady wodne, np. larwy chruścików, drobne ryby i płazy. Jesienią mogą jeść części roślin wodnych.
W żerowaniu pomaga im pęsetowaty dziób. Gągoły nurkują intensywnie na głębokość do 4 m, zbierając drobne bezkręgowce. W żerowaniu kierują się głównie wzrokiem, zatem prowadzą dzienny tryb życia – zimą starają się optymalnie wykorzystać dzienne światło. W nocy zbierają się na noclegowiskach.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gągoł nieprzerwanie od 1988 roku uznawany jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji w 2015 roku, według szacunków organizacji Wetlands International, mieściła się w przedziale około 2,7–4,7 miliona osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny.
W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC). W latach 2013–2018 populacja lęgowa gągoła na terenie kraju liczyła 3000–5000 par, zaś populację zimującą szacowano na co najmniej 22 700 – 37 300 osobników. Trend liczebności krajowej populacji, zarówno lęgowej, jak i zimującej, uznawany jest za wzrostowy. W ostatnich latach populacja w Polsce wzrosła o 54%.
Utrzymaniu liczebności zagraża wycinanie starych dziuplastych drzew oraz osuszanie bagien śródleśnych i mniejszych zbiorników wodnych. Budowa sztucznych miejsc na gniazda pomaga w rozprzestrzenianiu się tego gatunku na południowy zachód aż po granice Alp.