Mrówiaczek czarnobrzuchy (Myrmotherula fluminensis) – gatunek małego ptaka z rodziny chronkowatych (Thamnophilidae). Endemit stanu Rio de Janeiro w Brazylii; krytycznie zagrożony wyginięciem.
Opis dotyczy holotypu. Wymiary: całkowita długość ciała 117 mm, długość skrzydła 53 mm, ogona 40 mm, skoku 16,5 mm, dzioba (culmen) 14 mm. Masa ciała 9 g. Formuła skrzydłowa: 6>5=7>8>9>1≈2≈3≈4≈5. Wierzch ciała, w tym wyższa część pokryw nadogonowych, boki piersi, ciała oraz obszar pokryw podogonowych porośnięte są szaroniebieskimi piórami. Upierzenie brody, gardła, piersi i brzucha czarne; w tylnej części brzucha pióra kolorem wpadają w szarość. Obrączka oczna i pasek pod okiem białe. Pióra tworzące pokrywy uszne szare z wyjątkiem białych nasad. Pokrywy podskrzydłowe i pióra od spodu zgięcia skrzydeł („pod pachą”). Pokrywy skrzydłowe czarne, na końcu zwieńczone dużymi, czarnymi plamami. Lotki szare, na zewnętrznych lotkach I rzędu występują jasne obrzeżenia, a na wewnętrznych lotkach jasne obrzeżenia na wewnętrznych chorągiewkach. Poza wspomnianymi zewnętrznymi lotkami I rzędu na zewnętrznej chorągiewce każdej lotki występuje barwa szaroniebieska. Sterówki szare, na zewnętrznych krawędziach jasne. Tęczówka brązowa, dziób czarnobrązowy z krawędziami (tomium) w kolorze kości słoniowej. Język i kąciki dzioba pomarańczowe. Stopy jasne, niebieskoszare, podeszwy żółtawe.
Mrówiaczek czarnobrzuchy jest endemitem centralnej części stanu Rio de Janeiro w południowej Brazylii. Poza odłowionym holotypem od czasu odkrycia nie miała miejsca żadna pewna obserwacja; rzekome pochodzą z Guapi Açu Ecological Reserve sprzed 1994 (wtedy – 1994 – Serra do Mar Ecological Reserve).
Holotyp złapał się w sieć w małym, odizolowanym i silnie zmienionym przez człowieka zadrzewieniu na wysokości około 20 metrów. W żołądku jednego osobnika znaleziono stawonogi. Ptak był widywany w stadach mieszanych żerujących około 2 m nad ziemią. Brak informacji o lęgach. Ptak, który posłużył za holotyp, w momencie odłowienia (początek lipca) był poza kondycją rozrodczą.
Zanim mrówiaczek czarnobrzuchy został uznany przez IUCN za odmianę mrówiaczka szarobocznego, był klasyfikowany jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered). W 1988, czyli wkrótce po pierwszym opisie gatunku, mrówiaczkowi temu nadano status najmniejszej troski. Od roku 1994 IUCN klasyfikowała ptaka jako narażonego (VU, Vulnerable), a w 2000 zmieniła status na krytycznie zagrożony. Zagrożenie stanowi dlań utrata środowiska – niemal wszystkie nizinne lasy na południe od Serra dos Órgãos zostały wycięte. Gatunek słabo poznano.
