Tuinslaper
De eikelmuis of tuinslaper (Eliomys quercinus) is een knaagdier uit de familie slaapmuizen. Samen met de woestijnslaapmuis (Eliomys melanurus) wordt hij ingedeeld in het geslacht Eliomys.
De eikelmuis heeft een kaneelbruine vacht. De buikzijde, de wangen, kin en de pootjes zijn wit tot geelwit van kleur. De lange, slanke staart heeft aan het einde een ietwat afgeplatte pluim. Deze is van boven zwart van kleur en van onderen en aan de punt wit. De dunne huid van de staartwortel wordt in stress-situaties zo strak gespannen dat de eikelmuis deze vrij makkelijk kan verliezen. Waarschijnlijk dient dit als afleidingsmanoeuvre tegen predatoren. Na het verlies van de staart komt de (licht bebloede) staartwervel bloot te liggen. Na enkele dagen drogen de werveltjes in en knaagt het dier deze vermoedelijk weg.
Het gezicht van de eikelmuis wordt gekenmerkt door een "masker", bestaande uit een zwarte, dikke oogstreep tot voorbij onder het oor. De oren van de eikelmuis zijn vrij groot (22 tot 26 millimeter).
De dieren zijn 100 tot 170 millimeter lang, de staart wordt ongeveer 90 tot 150 millimeter lang. De eikelmuis weegt 45 tot 140 gram, maar in de aanloop naar de winterslaap kan dit gewicht oplopen tot wel 210 gram. De dieren krijgen dan een rolrond uiterlijk en bewegen zich steeds moeizamer voort.
De eikelmuis komt enkel in Europa voor. Zijn leefgebied beslaat een groot deel van West- en Midden-Europa, van Nederland, België, Frankrijk, Spanje en Portugal via Zuid-Duitsland en Italië tot Roemenië, Noord-Oekraïne en West-Rusland, tot op een hoogte van 2000 meter in de Alpen en de Pyreneeën. Het aantal eikelmuizen in Europa is drastisch achteruitgegaan.
Eikelmuizen leven voornamelijk aan randen van loofbossen in glooiend gebied, het liefst begroeid met eiken, maar ze komen ook voor in naaldbossen, boomgaarden en soms zelfs in tuinen en huizen.
De eikelmuis heeft een territorium met een diameter van ongeveer 150 meter. Dit blijft jaar in, jaar uit onveranderlijk van grootte en plaats. Er zijn aanwijzingen dat de dieren dit territorium fel verdedigen tegen andere soortgroepen.
Eikelmuizen leven overwegend in kleine groepjes van circa drie tot acht dieren. Er zijn uitschieters bekend van groepen van twaalf dieren. Over de sociale samenhang en de sociale activiteiten in de tijd is zeer weinig bekend. Onderzoekers vermoeden dat eikelmuizen socialer worden naarmate de winterslaap nadert en dat de groep weer uit elkaar valt wanneer de dieren ontwaken uit de winterslaap. Sommige deskundigen vermoeden dat de dieren van een leefgroep gedurende de solitaire levensfase voortdurend met elkaar communiceren door middel van geroep.
Eikelmuizen leven voornamelijk van noten, vruchten, zaden, knoppen, insecten, slakken en miljoenpoten (de laatste groepen voor hun calcium behoefte), maar ze eten ook eieren en jonge dieren (vogeltjes, muizen). Over de voedingsperiodiciteit is weinig bekend. Onderzoekers vermoeden echter dat de eikelmuis vooral aan het eind van de winterslaap veel eiwitrijk voedsel eet, waaronder slakken. Ook vermoedt men dat vooral vrouwelijke dieren veel eiwitten tot zich nemen na de paring, aangezien er dan veel eiwitten noodzakelijk zijn voor de groei van de embryo's.
Eikelmuizen eten vermoedelijk meer dierlijk voedsel dan alom wordt gedacht. Onderzoekers hebben verscheidene malen waargenomen dat eikelmuizen andere muizen, zoals bosmuizen, huismuizen en rosse woelmuizen vanuit een hinderlaag overvielen en actief doodden. Dezelfde gegevens zijn ook bekend van vogels. Eikelmuizen zouden slapende vogels, waaronder merels, 's nachts op hun slaapplaatsen overvallen en doden. Ook zouden nestelende vogels van hun nest verjaagd worden en hun eieren of jongen gedood en verorberd worden.
Na de winterslaap begint de paartijd. Jongen worden meestal in mei of juni geboren, na een draagtijd van 21 tot 23 dagen. Vrouwtjes kunnen één of twee keer per jaar werpen. Per worp krijgt een vrouwtje vier of vijf jongen. Net als sommige spitsmuizen lopen de jongen van de eikelmuis in "karavaan", waarbij de diertjes met hun moeder in een soort van polonaise over boomtakken kruipen, op zoek naar voedsel. De jongen zijn zeer speels en spelen vaak krijgertje-achtige spelletjes op en rondom hun moeder.
