Białobrzuszka złotogłowa, barwinka białobrzucha (Pionites leucogaster) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Występuje w centralnej Ameryce Południowej; poszczególne podgatunki ze względu na różnice w klasyfikacjach mają różny stopień zagrożenia – najmniejszej troski (LC) i narażony na wyginięcie (VU).
Dz
DzienneOw
OwocożerneZi
ZiarnożerneRo
RoślinożerneFitofag, roślinożerca – organizm roślinożerny, odżywiający się roślinami lub częściami roślin. W ekosystemie roślinożercy stanowią pi...
Na
NadrzewneZo
ZoochoriaLą
LądoweJajorodność – najbardziej rozpowszechniona forma rozrodu płciowego zwierząt, polegająca na rozwoju zarodkowym w jaju wydalonym z organizmu matk...
Zw
Zwierzęta monogamiiMonogamia – najbardziej rozpowszechniony typ związku małżeńskiego, w którym jedna osoba związana jest trwale z jednym partnerem. Monogamicznos...
Sp
SpołeczneNi
Nie migrująceG
zacznij od...Długość ciała wynosi około 23 cm, masa ciała 130–170 g. U ptaków podgatunku nominatywnego ciemię, tylna część szyi i górna część pokryw usznych są pomarańczowe (inne źródło mówi o barwie brzoskwiniowej), natomiast policzki i gardło żółte. Pierś i brzuch są białe, co jest typowe dla ptaków z tego rodzaju. Skrzydła, boki ciała, nogawice grzbiet oraz górna część ogona są zielone. Lotki są ciemne. Tęczówka czerwona, nogi różowawe. Białobrzuszki żółtosterne (P. l. xanthurus) odróżniają się żółtymi bokami ciała, pokrywami podogonowymi i żółtymi sterówkami. Białobrzuszki żółtorzytne (P. l. xanthomerius) mają żółte boki ciała i nogawice – sterówki są jednak zielone. U osobników młodocianych spód ciała przybiera barwę nie białą, a żółtawą, do tego ich upierzenie jest bardziej matowe. Niektóre młode mają na głowie czarne pióra.
IOC wyróżnia następujące podgatunki:
Szacunkowy zasięg występowania u ptaków podgatunku nominatywnego wynosi 2,14 mln km², u P. l. xanthurus 441 tys. km², zaś u P. l. xanthomerius około 1,22 mln km². Całkowity zasięg występowania tego gatunku wynosi około 2,9 mln km².
Środowiskiem życia białobrzuszek złotogłowych każdego podgatunku są okolice rzek i strumieni w nizinnych lasach deszczowych. Preferują lasy várzea (sezonowo zalewane), występują jednak i w lasach terra firme (niezalewanych). Spotykane są do 1100 m n.p.m. (inne źródło mówi o 800 m n.p.m.). Pożywienie ptaków podgatunku nominatywnego jest słabo zbadane; wiadomo, że jedzą owoce euterpy warzywnej (Euterpe oleracea) i pąki kwiatowe. Ogółem barwinki te jedzą nasiona, owoce jagody, pąki, kwiaty, nektar i przypuszczalnie również owady. Żerują wcześnie rano i późnym popołudniem. Przebywają w parach lub małych grupach rodzinnych; widywano także grupy liczące do 30 osobników. Noce spędzają w dziuplach.
Według BirdLife International w przypadku ptaków podgatunku nominatywnego we wschodniej części zasięgu lęgi stwierdzano w sierpniu. W północnej części Brazylii lęgi trwają od grudnia do lutego, w Ekwadorze i Peru w kwietniu i maju. Gniazdo umieszczone jest w dziupli około 30 m nad ziemią (dane z 1997). Nowsze informacje z Handbook of the Birds of the World Alive mówią, że lęgi odbywają się od listopada do stycznia. Zniesienie liczy 2 jaja ze skorupką o żółtawej barwie. Inne źródło mówi o zniesieniu liczącym 2–4 jaja (przybliżone wymiary z niewoli: 30 na 25 mm). Samica wysiaduje je blisko 25 dni. W niewoli są to ptaki terytorialne, podczas lęgów nie tolerują w swojej bliskości żadnych osobników swojego gatunku; w przypadku dwóch oddzielnych wolier muszą być one oddzielone odpowiednią ścianką działową (nie siatką), aby ptaki nie widziały się, bo to może zniechęcić je do lęgów.
IUCN klasyfikuje każdy z podgatunków osobno (uznając je za osobne gatunki). Białobrzuszka złotogłowa (P. l. leucogaster) ma rangę narażonej na wyginięcie (VU, Vulnerable); BirdLife International określa trend populacji jako spadkowy. Zagrożeniem dla tych ptaków jest wycinka lasów w dorzeczu Amazonki. Klasyfikacja VU zostala nadana w 2022 roku, natomiast w 2014 i 2016 roku - została zakwalifikowana jako zagrożona (EN, Endangered). BirdLife International nie wymienia żadnych parków narodowych, w których występowałyby te ptaki. Białobrzuszka żółtosterna (P. l. xanthurus) uznawana jest za najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2022 roku. Wcześniej, od 2014 roku (wcześniej nie była klasyfikowana jako osobny gatunek) była uznawana za narażona na wyginięcie (VU, Vulnerable). Występuje w Parku Narodowym Juruena. Trend populacji uznano za spadkowy. Białorzytki żółtorzytne uznawane są za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern), ale trend ich liczebności uznaje się za spadkowy. Występują m.in. w Parku Narodowym Manú.
Nie jest to rzadki gatunek w polskich hodowlach. Są one łatwe do odchowania, przez co stanowią dobry wstęp dla hodowców innych, rzadszych papug południowoamerykańskich. Hodowlę barwinek białobrzuchych w Polsce zapoczątkowały importy z lat 90. XX wieku.
