Dżelada brunatna, dżelada (Theropithecus gelada) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Długość ciała (bez ogona) samic 50–65 cm, samców 69–75 cm, długość ogona samic 33–41 cm, samców 46–50 cm; masa ciała samic 12–16 kg, samców 20–30 kg. Sierść na grzbiecie ciemnobrązowa, na spodzie ciała jaśniejsza, szara lub szarawobiała. Otwory nosowe umiejscowione z boku nosa. Występuje charakterystyczne jasne obramowanie oczu. Ogon zakończony pędzlem. Z przodu długie włosy tworzą rodzaj płaszcza, skóra na piersi i gardzieli nieowłosiona, czerwona, o zabarwieniu i wyglądzie zależnym od cyklu płciowego samicy. U samców twarz okolona długimi bokobrodami, występuje bujna grzywa.
Dżelada brunatna występuje w zależności od podgatunku:
Zamieszkuje skaliste i zakrzewione wąwozy górskie. Dżelady żywią się w 90% trawą, a przy jej niedoborze innymi roślinami, owocami i kwiatami. Poszukując pokarmu wspinają się w ciągu dnia na wysokość 3000 m, aż po granice śniegu, gdzie znajdują się górskie łąki. Pokarm rozcierają zębami trzonowymi. Żyją w grupach rodzinnych, które na czas żerowania łączą się w większe stada liczące do 70 osobników. Przewodnikami stada jest kilka starych samców, które w razie niebezpieczeństwa wydają ostrzegawcze szczeknięcia. Atakowane stado broniąc się obrzuca przeciwnika kamieniami. Grupa rodzinna złożona jest z jednego samca i kilku samic z młodymi. Dżelady prowadzą naziemny i dzienny tryb życia, w nocy śpią na skalnych półkach. Ciąża trwa 5-6 miesięcy. Młode rodzą się zwykle w czasie od lutego do kwietnia, dojrzałość płciową osiągają w wieku 5 lat. Długość życia w warunkach naturalnych nie jest znana. W niewoli odnotowano osobnika, który żył ponad 30 lat.
Gatunek był uważany za bliski zagrożeniu wyginięciem (dawna kategoria LR/nt w klasyfikacji IUCN), głównie z powodu polowań i ograniczania siedlisk. Obecnie nie jest tak liczny jak w latach 70. XX wieku, ale nadal dość szeroko rozprzestrzeniony i stosunkowo liczny.