Salamandra olbrzymia chińska (Andrias davidianus) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny skrytoskrzelnych (Cryptobranchidae), największy (lub jeden z największych) żyjący współcześnie płaz świata. Opisywany w chińskich legendach i księgach od czasów starożytnych, dla świata zachodniego zbadany i opisany po raz pierwszy w 1869 roku przez Armanda Davida. Pozycja taksonomiczna gatunku jest niepewna, potencjalnie stanowi zbiór kilku gatunków bliźniaczych. Płaz ten osiąga rozmiary do 1,8 metra długości i masę ponad 60 kilogramów. Cechuje się mocno zbudowanym, spłaszczonym ciałem i długim ogonem, a także prymitywną budową szkieletu. Gatunek diploidalny, liczba chromosomów 2n = 60, występuje potencjalnie system determinacji płci ZW. W przeszłości spotykany był w 18 chińskich prowincjach, obecnie zasięg jest znacząco zmniejszony i poszatkowany. Introdukowany został m.in. w Japonii. Zasiedla głównie górzyste potoki, w których zamieszkuje nory. Drapieżnik – odżywia się rozmaitymi kręgowcami (w tym osobnikami własnego gatunku) i bezkręgowcami, które zasysa wraz z wodą. Gatunek jest aktywny głównie nocą, wykazuje silny terytorializm. Okres godowy rozpoczyna się późną wiosną lub wczesnym latem, a do zapłodnienia dochodzi zazwyczaj w sierpniu w norze samca. Samica składa jednorazowo 10-100 jaj, z których po 31-50 dniach wylęgają się larwy, nad którymi opiekę sprawuje samiec. Dojrzałość płciowa osiągana jest zazwyczaj w wieku 5-6 lat, a długość życia na wolności wynosi co najmniej 50-60 lat. Jest to gatunek krytycznie zagrożony – populacja znacząco maleje począwszy od lat 50. XX wieku. Zagraża mu głównie gospodarka rabunkowa, a także utrata i modyfikacja środowiska oraz zmiany klimatu. Do najważniejszych działań ochronnych należą reintrodukcja oraz ochrona in situ polegająca głównie na tworzeniu rezerwatów przyrody. Gatunek hodowany na farmach w celach ochronnych i konsumpcyjnych. W związku z niewłaściwymi warunkami hodowlanymi obserwuje się regularnie występujące epidemie wirusowe.
Gatunek ten figuruje na ceramice reprezentującej Kulturę Yangshao datowanej na 3000 – 4000 lat p.n.e. Wzmianki o tym płazie pojawiają się również w książkach uczniów Konfucjusza (551-479 p.n.e.), w których opisywany jest jako jaszczurka (terminy salamandra, gekon, scynk, jaszczurka używane były wymiennie). Opis salamandry olbrzymiej chińskiej znajduje się również w Księdze Gór i Mórz (napisanej przez anonimowego autora w około 600 roku p.n.e.), w której porównywana jest w kształcie ciała do węża. A. davidianus pojawia się także w relacji z pogrzebu Qin Shi Huanga (259-210 p.n.e.) – pierwszego władcy cesarstwa chińskiej, podczas którego używano świec zrobionych z tłuszczu tego gatunku. W 100 r. p.n.e. Sima Qian, najbardziej rozpoznawalny autor dynastii Han zauważył, że salamandra olbrzymia chińska występuje w prowincji Shaanxi, w której nazywana była Renyu (człowiek-ryba). W 300 roku naszej ery Guo Pu zilustrował A. daviidanus i opisał jako Sum z czterema stopami – tylne przypominające stopy małpy, a przednie stopy psa.
Gatunek ten jest częstym obiektem legend. Spekuluje się, że płaz ten zainspirował legendy o chińskich smokach. Według innej legendy salamandra olbrzymia chińska może żyć w najgorętszym z ogni, a wczesnym przybyszom do Chin pokazywano ognioodporne okrycie wykonane rzekomo z wełny A. davidianus (w rzeczywistości ubiór ten wykonany był zapewne z azbestu). Gatunek ten jest często przedstawiany na ceramice kultury Yangshao, a jego tłuszcz wykorzystywany był również w lampach i pochodniach. Istnieje również teoria głosząca, że chiński symbol yin i yang przedstawia dwa splecione osobniki salamandry olbrzymiej chińskiej. Według innych legend rzekomy płacz wydawany przez salamandry olbrzymie chińskie powiązany jest z ludzkimi dziećmi – uważa się, że niektóre dzieci (np. te nieślubne lub martwe) zamieniają się w A. davidianus lub że są przez płaza zjadane. Obecnie w niektórych regionach Chin uznaje się, że dotknięcie lub zjedzenie A. davidianus przynosi pecha. Gatunek ten opisywany był również w mediach w 2019 roku, kiedy to wykazano, że to być może A. sligoi jest największym gatunkiem płaza. O badaniu tym informowały m.in. National Geographic, New Scientist, The Independent, Sky, BBC. W 2008 roku gatunek ten został wybrany jako najdziwniejszy zagrożony gatunek płaza przez London Animal Association of UK.
Największy (lub drugi największy) gatunek płaza na świecie. W latach 20 XX wieku w prowincji Kuejczou złapano największy oficjalnie zmierzony okaz, którego długość wynosiła 1,8 metra. Niedawno łapane okazy A. davidianus w tejże prowincji należą do kladu D (czyli kladu południowo-zachodniego u Turvey i in. (2019)) uzyskanego w analizie Yan i in. (2018), co sugeruje, że to A. sligoi, a nie A. davidianus jest (lub był) największym gatunkiem płaza. Browne i in. (2014) informują również o hodowli w Zhangjiajie (prowincja Hunan), na której w 2007 roku opisano osobnika mierzącego 180 cm i ważącego 59 kg. Przeciętne osobniki osiągają długość 1 metra i masę około 11 kilogramów, chociaż spotyka się również osobniki ważące ponad 60 kilogramów. Obecnie największym okazem z potwierdzonymi wymiarami jest samiec Karlo trzymany w ogrodzie zoologicznym w Pradze, który w 2015 roku mierzył 158 cm długości i ważył 35 kilogramów. Niepotwierdzone informacje donoszą o trzymetrowym osobniku ważącym 70 kilogramów sprzedanym na lokalnym rynku w Chinach w 1983 roku.
Dobrze zbudowany płaz. Ciało po wyjęciu z wody wydaje się spłaszczone. Skóra gładka i śluzowata w dotyku, obecne liczne zmarszczki, fałdy oraz guzki. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Jedynie podczas okresu godowego zaobserwować można różnice między płciami, kiedy to gruczoły kloakalne samca puchną. Gatunek ten posiada duże parzyste guzki na tylnogrzbietowej części głowy. Mniejsze guzki występują w wyraźnych rzędach i parach na grzbietowobocznej części głowy, a najmniejsze guzki na brzegach szczęki. Środkowa część głowy gładka. Jeszcze mniejsze guzki występują w parach i rzędach na gardle równolegle do żuchwy. Ponadto guzki występują nieregularnie na prawie całym ciele ciele – głównie wzdłuż fałdy grzbietowo-bocznej. Brak ich natomiast na kończynach i brzuchu. Młode osobniki mogą zostać omyłkowo wzięte za przedstawicieli rodzaju Paramesotriton
Ubarwienie zmienne – od ciemnobrązowego przez czarny do zielonkawego i jasnoróżowego. Występują nieregularne ciemne i brązowe plamki. W hodowli uzyskano również inne warianty kolorystyczne – spotykane są np. albinosy, a także osobniki pomarańczowe i srokate. Kolor w alkoholu: umbry (Saccardo umber).
Gatunek niegdyś występował powszechnie w środkowych i górnych dopływach Jangcy, Huang He i Rzeki perłowej w co najmniej 18 prowincjach na obszarze szerokości geograficznej 23,5-35°N i długości geograficznej 100–120°E. Od lat 50. XX wieku zasięg występowania oraz liczebność populacji zaczęły gwałtownie spadać w związku z nadmiernym połowem w celach handlowych (gospodarka rabunkowa) oraz utratą środowiska. Spadek ten był szczególnie widoczny między latami 50. i 70. XX wieku.
Według badań z 2002 roku gatunek ten występował w 17 prowincjach, głównie w górzystych obszarach środkowego Jangcy. Wang i in. (2004) wyróżnili z kolei 12 populacji występujących w niewielkich rzekach rejonów górskich. W dolnym odcinku Jangcy gatunek ten spotkać można było m.in. w górach Dabie Shan, Huang Shan. W górnym biegu Huang He A. davidianus zasiedlał powiat Tianshui w prowincji Gansu, powiaty Lishan i Luonan w prowincji Shanxi, powiat Lushan w prowincji Henan. Występuje również w rzekach tworzących górny bieg Rzeki Perłowej – Bei Jiang oraz Liu Jiang. Płaz ten pojawia się w gazeterach 145 powiatów (około 5% wszystkich chińskich powiatów) należących do 18 prowincji. Największa liczba powiatów, w których występowanie salamandry olbrzymiej chińskiej odnotowane zostało w gazeterze, przypada na prowincję Kuejczou (30 powiatów).
Należy pamiętać, że niedawno przeprowadzone analizy filogenetyczne wykazały, że takson ten może być w rzeczywistości gatunkiem bliźniaczym. W związku z tym niektóre obszary, tradycyjnie uważane za część zasięgu A. davidianus, mogą w rzeczywistości być zasiedlane przez potencjalnie inne gatunki takie jak A. sligoi czy nieopisany jeszcze gatunek w Huang Shan.
Płaz ten występuje na wysokościach bezwzględnych 100–1500 metrów n.p.m. (najczęściej 300–900 m n.p.m.). Osobniki widywane były również na wysokościach bezwzględnych 2500 m n.p.m. oraz 4200 m n.p.m.. Obecnie populacje A. davidianus mają poszatkowany zasięg i występują w górskich obszarach Huang He, Rzeki Perłowej i Jangcy od prowincji Qinghai i Syczuan na zachodzie do Kuangsi, Guangdong i Jiangsu na wschodzie. Na obszarach równinnych większość rzek jest mocno zmodyfikowana przez działalność człowieka. Na tych terenach salamandra olbrzymia chińska występuje głównie w odizolowanych dorzeczach, jeziorach i strumieniach.
W latach 2013-2016 przeprowadzone zostały badania terenowe w 97 powiatach należących do 16 prowincji mające na celu zbadanie aktualnego statusu dzikich populacji. Populacje A. davidianus wykryte zostały w 4 z 97 lokalizacji, a autorzy spekulowali, że widywane osobniki mogły w rzeczywistości pochodzić z hodowli, w związku z czym możliwym jest, że w badaniu tym nie został wykryty ani jeden dziki osobnik. Ponadto w ramach rządowego programu ochrony przyrody płazy te często przenoszone są pomiędzy różnymi regionami Chin i wypuszczane w powiatach nienależących do nominalnego zasięgu danej populacji, przez co dochodzić może do mieszania się różnych taksonów i zaniku lokalnej różnorodności genetycznej.
Szacuje się, że na terenach należących do historycznego zasięgu występowania występują obecnie populacje reliktowe. Obecnie uważa się, że zasięg gatunku podzielony jest na 12 odseparowanych regionów, pomiędzy którymi nie dochodzi do migracji osobników z różnych populacji, również dlatego że gatunek ten ma ograniczone możliwości przemieszczania się pomiędzy poszczególnymi ciekami wodnymi.
W cieku wodnym salamandra olbrzymia chińska zamieszkuje nory (ang. den) znajdujące się na brzegach rzek i strumieni oraz w rzekach podziemnych. Kamieniste nory mają zazwyczaj szerokość 0,4-4,0 metra, a przy ich wyborze salamandra olbrzymia chińska kieruje się głównie szerokością, a także prędkością strumienia wody (przepływ wody w norach jest zazwyczaj stosunkowo niewielki) oraz typem podłoża. Nory te zapewniają ochronę przez drapieżnikami i działaniem promieni słonecznych. Mają one również dostęp do powierzchni wody, co umożliwia płazowi zaczerpnięcia powietrza (co ten robi sporadycznie, większość czasu spędzając odpoczywając pod wodą). Składają się zazwyczaj z dwóch 'pięter' – dolnego zanurzonego w wodzie na głębokości 1-2 metra i górnego znajdującego się wzdłuż powierzchni wody, mającego większą powierzchnię i niższą temperaturę. A. davidianus można również spotkać w szczelinach między dużymi kamieniami, jak i pod samymi kamieniami. Wykazano, że większa liczba osobników spotykana jest w głębokiej wodzie w niewielkiej odległości od dużych głazów.
Słabo zbadana. Złapany osobnik rzekomo wydaje dźwięk podobny do płaczu ludzkiego dziecka. Pieśń godowa samca opisywana jest jako dźwięk ‘łuła-łuła’ (ang. wuwa-wuwa). Ponadto gatunek ten wydaje również dźwięk przypominający brzmieniem ‘a-a’ o częstotliwości 1,5-8,5 kHz. Płaz ten ma słaby wzrok, w związku z czym bada środowisko głównie poprzez guzki czuciowe na bokach ciała pozwalające na odczuwanie wibracji wody, co pomaga w polowaniu oraz namierzaniu innych osobników A. davidianus.
Zaniepokojony, płaz ten przenosi się do głębszych wód. Chowa się również w szczelinach między kamieniami. Zachowania obronne są również agresywne, dochodzić może do zwracania resztek jedzenia, a także ruchów ciała powodujących zmętnienie wody, co pozwala na szybką ucieczkę. Po złapaniu salamandra olbrzymia chińska wydziela lepką mleczną ciecz, a także gryzie, co może spowodować głębokie rany na ręce osoby trzymającej płaza.
Jeden z najdłużej żyjących płazów świata. Szacuje się, że na wolności gatunek ten może żyć 50-60 lat lub dłużej. W niewoli długość życia wynosi co najmniej 25 lat.
Dieta w środowisku naturalnym nie jest dokładnie zbadana. Pierwszej sekcji żołądka dokonano w 1120 roku naszej ery. W jego świetle wykryto wówczas małe ryby i kraby. Spożycie pokarmu jest niewielkie w porównaniu do masy ciała, co sugeruje niski poziom podstawowej przemiany materii oraz niewielkie wymagania kaloryczne. Wśród badanych osobników 40% miało puste żołądki. Salamandra olbrzymia chińska może przetrwać kilka lat bez pożywienia, w czym pomagają zapasy tłuszczu zgromadzone w wątrobie. Według dotychczas przeprowadzonych badań w środowisku naturalnym A. davidianus żywi się m.in.:
Z pożywieniem połykane są również często gałązki i żwir. Po złapaniu obiektu niebędącego pożywienie, jak np. drewno, płaz ten zazwyczaj wypluwa go i zmienia miejsce polowania. Badanie Song (1994) pokazało, że A. davidianus ma silne skłonności kanibalistyczne – 27% (wagowo) diety stanowiły inne osobniki tego samego gatunku, następnie kraby (23%), płazy bezogonowe (12%), ryjówki (9%, dokładnie wodosorki), ryby (9% – głównie karpiowate i piskorzowate), bezkręgowce (6% – krocionogowate, motyle, ważki, Locusta, chrząszcze, a także Gordioidea – rząd nitnikowców). Gałązki, liście i żwir stanowiły 9% masy treści żołądkowej. Luo i Kang (2009) wykazali z kolei, że w prefekturze Zhangjiajie najważniejszym źródłem pożywienia były słodkowodne kraby, a tuż po nich krewetki. Opisano również przypadki żywienia się padliną.
W niewoli gatunek ten karmiony jest głównie rybami oraz płazami bezogonowymi. Wykazano, że w hodowlach na obszarach nadmorskich można z powodzeniem używać ryb morskich jako karmy. Dowiedziono również, że zawartość białka w diecie A. davidianus powinna wynosić 42-45,8%, a tłuszczy 2-3%. Odchody mają kształt ziaren, a ich średnica wynosi 3 milimetry.
Płazy te polują głównie z zasadzki. Czasami wodne zwierzęta, takie jak ryby, same wpływają do nory A. davidianus, gdzie są zjadane. Zazwyczaj jednak zwierzę to o zmierzchu opuszcza norę, chowa się na dnie strumienia z głową skierowaną w stronę przeciwną do kierunku pływu wody i w tej pozycji czeka na nadpływające zwierzęta. Po wykryciu ofiary salamandra olbrzymia chińska zbliża się do niej powoli i zasysa poprzez bardzo szybkie i mocne otwarcie jamy ustnej. Zasysanie rozpoczyna się otwarciem jamy ustnej, po której następuje znaczące opuszczenie kości gnykowej oraz natychmiastowe zamknięcie jamy ustnej. Cały cykl trwa około 155 milisekund (ms) u większych osobników oraz około 100 ms u mniejszych. Ofiara zassana jest do jamy ustnej już po mniej więcej 57 ms od początkowego otwarcia.
Po schwytaniu pokarm musi zostać przytrzymany oraz zmiażdżony przed połknięciem, w czym pomaga mocny zgryz cechujący ten gatunek płaza. W przeciwieństwie do większości innych kręgowców największy nacisk wywierany jest w przednim odcinku jamy ustnej.
Gatunek ten jest również w stanie zassać ofiarę zbliżającą się z boku – dochodzi wówczas do nierównomiernego otwarcia jamy ustnej, w czym pomagają jednostronne ruchy żuchwy oraz kości gnykowej. Jest to bardzo rzadko spotykany sposób polowania wśród kręgowców.
Cheng (1998) opisał również przypadki opuszczania cieku wodnego i polowania na małe kręgowce i bezkręgowce w lesie 5-10 metrów od brzegu rzeki.
Gatunek ten jedzony jest przez ludność zamieszkującą Chiny od czasów prehistorycznych – w szczególności w południowej części Chin. Mięso ma delikatną konsystencję, a jego smak porównywany jest do smaku mięsa rybiego, kurzego, mięsa węża oraz żab i nazywane jest żywym żeńszeniem w wodzie (ang. live ginseng in the water). Płazy te często trzymane są w akwariach koło restauracji, w których tworzy się z nich zupy, gulasze oraz inne potrawy. Mięso salamandry olbrzymiej chińskiej zawiera 18 aminokwasów, z czego 8 to aminokwasy egzogenne. Tłuszcz obecny jest głównie w ogonie, a mięso cechuje się dużą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym ω-3 i ω-6. Mięso zawiera również duże ilości makroelementów i mikroelementów takich jak fosfor, cynk, mangan i miedź, wątroba z kolei bogata jest w witaminy A, B, D. W tradycyjnej medycynie chińskiej uznaje się, że mięso to odżywia energię Qi oraz że posiada pozytywny wpływ na ludzką mądrość. Używane jest ono do leczenia anemii, czerwonki i malarii, a także niestrawności u dzieci od dawnych czasów. Ponadto pobudza apetyt. Uznaje się również, że sok trzustkowy zmniejsza temperaturę ciała i poprawia wzrok. Część z rzekomych korzyści potwierdzona została naukowo – wykazano, że mięso salamandry olbrzymiej chińskiej ma większą zawartość przeciwutleniaczy niż wołowina, wieprzowina, mięso kurze oraz rybie. Karmienie muszki owocówki mięsem A. davidianus przedłużyło oczekiwaną długość życia, spowolniło starzenie, a także zwiększyło możliwości rozrodcze karmionych owadów. U karmionych myszy zredukowało ono uczucie zmęczenia i zmniejszyło stężenie kwasu mlekowego we krwi. Ponadto przewiduje się, że glikoproteiny salamandry olbrzymiej chińskiej mogą mieć właściwości przeciwnowotworowe, a maści zawierające mieszankę skóry, tłuszczu oraz śluzu A. davidianus skróciły proces gojenia ran u myszy z oparzeniami drugiego stopnia i odmrożeniami.
Okres godowy rozpoczyna się zazwyczaj w okresie od maja do końcówki lipca, kiedy temperatura wody osiągnie wartość 20 °C. Wzrastająca temperatura wody stymuluje rozwój narządów płciowych – u samców skóra wokół kloaki nabrzmiewa, a u samic jajowód różnicuje się na trzy części: strzępki jajowodu, środkową część jajowodu oraz w macicę łączącą się bezpośrednio z kloaką. U samców zaobserwowano również wieczorne obmywanie całego ciała bieżącą wodą, co indukuje rozwój jąder, a także wydzielanie gonadoliberyny przez podwzgórze, która z kolei uaktywnia wydzielanie gonadotropiny przez przysadkę mózgową (stymulowane jest to głównie poprzez obmywanie pyska). Gonadotropina następnie indukuje wydzielanie hormonów płciowych przez gonady.
Do rozrodu dochodzi w norach zlokalizowanych pod kamieniami lub na brzegu rzeki, których wejście skierowane jest w dół strumienia. Przed godami samiec przez około tydzień czyści norę, usuwając żwir i piasek głównie za pomocą kończyn lub ogona. Dzięki temu dno nory staje się czystsze i gładsze, a także zwiększa się głębokość wody wewnątrz nory, co prowadzi do większej przeżywalności jaj. Samiec posiadający własną norę, która może zwabić samicę, nazywany jest władcą nory (ang. den master).
U gatunku tego występuje zarówno monogamia, jak i poliginia. Podczas okresu godowego samiec zazwyczaj czeka przy wejściu do nory, do której następnie samica wpływa lub jest przez samca zaganiana. Podczas zalotów występuje kilka typów zachowań:
Zdarza się również, że samica z widocznym sznurem jaj wystającym z kloaki goniona jest przez kilka samców, po czym jeden z nich kopuluje z nią w norze.
Nad zapłodnionymi jajami i larwami opiekę sprawuje samiec, dopóki młode osobniki nie zaczną odżywiać się same, co zazwyczaj następuje po 4 miesiącach. Samiec nie pożywia się podczas początkowego okresu ochrony potomstwa i wykonuje kilka czynności mających na celu zwiększenie sukcesu wylęgowego:
Wszystkie te zachowania były najczęściej obserwowane podczas fazy organogenezy rozwoju zarodkowego. Ich częstotliwość może natomiast zwiększać się podczas okresu spadku jakości wody w celu zwiększenia stężenia tlenu w wodzie. Do wylęgu dochodzi według różnych źródeł od 31 do 50 dni po zapłodnieniu, zazwyczaj w październiku. Młode osobniki są niekiedy omyłkowo zjadane przez samca. Na tempo rozwoju jaj wpływają:
W gatunku tym płeć determinowana jest przez środowisko rozwoju organizmu jak i przez środowisko hormonalne. Przy inkubacji jaj w temperaturze 20 °C wylęga się mniej więcej tyle same samców co samic. Przy wyższych temperaturach natomiast rodzi się proporcjonalnie więcej samców – w temperaturze wody 28 °C około 2/3 nowo narodzonych osobników to samce. W naturze sukces wylęgowy wynosi około 30%, a przeżywalność młodych osobników jest bardzo niska. Larwa wydostaje się z jaja poprzez skręty ciała, w czym pomaga również rozszerzenie i rozluźnienie zewnętrznej osłonki jaja.
W niewoli zwierzętom tym w celach rozrodczych buduje się niekiedy specjalne betonowe komnaty połączone ze sztucznym strumieniem siecią podwodnych tuneli. W hodowli rozród zazwyczaj indukowany jest zastrzykami hormonalnymi, które stymulują rozwój plemników i owulację. Dzięki utrzymaniu prawidłowej temperatury (18-21 °C), poziomu natlenienia (>5mg/L), natężenia oświetlenia (300 luksów) oraz poprzez wstrzykiwanie hormonów takich jak gonadotropina kosmówkowa i analog gonadoliberyny sukces wylęgowy może zostać zwiększony do ponad 76%. Wykonuje się również wstrzykiwanie oksytocyny oraz sztuczne unasienianie. Coraz popularniejszy jest również rozród metodami naturalnymi. W związku z częstymi infekcjami bakteryjnymi niezapłodnione i zainfekowane jaja powinny być regularnie usuwane. Na farmach w pierwszym roku życia młode osobniki odżywiają się wyłącznie substancjami zawartymi w pęcherzyku żółtkowym. W drugim roku życia zaczynają również pożywiać się bezkręgowcami, takimi jak kompostowce różowe dostarczanymi przez pracowników hodowli. W trzecim roku życia młode osobniki odżywiają się wyłącznie pokarmem zwierzęcym, głównie krewetkami i krabami. W warunkach hodowlanych wzrost larw jest znacznie szybszy niż na wolności i mogą one osiągać długość 24–30 cm rok po wykluciu. Jednocześnie osobniki te są lżejsze niż dzikie płazy o tej samej długości ciała.
Gatunek ten zaczął być hodowany na farmach w latach 60. i 70. XX wieku w prowincjach Syczuan, Anhui i Shaanxi, a branża ta zaczęła się znacząco rozwijać od 2004 roku dzięki subwencjom rządowym. W 2015 roku liczba farm hodujących A. davidianus wynosiła 2622, a liczba hodowanych osobników prawie 12,5 miliona. Obecnie dokładny rozmiar branży nie jest znany. Farmy skupiają się na hodowli osobników dorosłych lub larw, a licencja nadawana jest przez miejscowe urzędy rybackie. W celu przyspieszenia wzrostu na niektórych farmach stosuje się przymusowe karmienie. Branża ta jest bardzo dobrze rozwinięta w prowincji Shaanxi, gdzie w 2011 roku w spisie statystycznym odnotowano 2,6 miliona hodowanych salamander olbrzymich chińskich, a w 2010 roku w niektórych powiatach około 60% rodzin zatrudnionych było na farmach. W tejże prowincji branża warta była około miliarda yuanów w 2009 roku. W 2012 roku w farmach zlokalizowanych w paśmie Qin Ling leżącym w południowej części prowincji Shaanxi przetrzymywanych było 70% wszystkich osobników hodowanych w Chinach. W Qin Ling hodowla A. davidianus jest jednym z najważniejszych obszarach lokalnej gospodarki wraz z hodowlą ziół i grzybów. Wśród farm hodujących salamandry olbrzymie chińskie wyróżnić można dwa główne modele zarządzania:
Istnieje również trzeci model – spółdzielni rozrodczych (ang. breeding cooperatives), które uczą swoich członków metod hodowlanych, a także zapewniają pomoc marketingową i prawną. W powiecie Liuba (prowincja Shaanxi) istnieją dwie takie spółdzielnie zrzeszające około 300 członków z ponad 200 farm.
Przyszłość branży jest niepewna, gdyż opiera się ona praktycznie całkowicie na piramidzie finansowej. W związku z polityką władz lokalnych promującej rozwój branży większość nowo urodzonych osobników sprzedawanych jest do nowo powstałych farm, a około 3% (wagowo), głównie osobniki chore i niezdolne do rozrodu, kupowana jest przez restauratorów.
Płaz ten trzymany jest również rzadko w ogrodach zoologicznych, gdzie hodowany jest od wczesnych lat 90. XX wieku (w ZSL London Zoo przetrzymywany był w latach 20. XX wieku). Osobniki zazwyczaj trzymane są pojedynczo w związku z terytorializmem oraz karmione są rybami, a także krewetkami i dżdżownicami. Obecnie nie istnieją programy hodowlane w ogrodach zoologicznych. Salamandra olbrzymia chińska znajduje się w zbiorach m.in. następujących ogrodów zoologicznych:
Gatunkowi temu zagrażają głównie gospodarka rabunkowa, utrata środowiska, a także zanieczyszczenia środowiska i zmiany klimatu. Największe zagrożenie stanowi nielegalny odłów, który przeprowadzany jest przez miejscową ludność jak i przez profesjonalnych kłusowników, którzy zazwyczaj wyłapują wszystkie osobniki zasiedlające dany potok. Płazy te często wyłapywane są również na obszarach chronionych, m.in. w rezerwacie Kuejczou. Do polowań na salamandry olbrzymie chińskie stosuje się następujące metody:
Ponadto larwy rozwijające się w jaskiniach mogą być wyłapywane podczas opuszczania jaskiń. Wraz z nadejściem wolnego rynku pod koniec lat 80 XX wieku cena mięsa salamandry olbrzymiej chińskiej znacząco się zwiększyła, co spowodowało zmianę sposobu łapania z ręcznego na łapanie z wykorzystaniem trucizn. Fenpropatryna stosowana w latach 1992–1998 doprowadziła do znacznego spadku liczebności A. davidianus, a także zwierząt, którymi płaz ten się żywi. Po 2004 roku straty w populacjach salamandry olbrzymiej chińskiej były tak znaczące, że zaniechano stosowania trucizn i bow-hooks z powodów finansowych. Płazy te często są również przemycane drogą lądową i powietrzną. Złapane osobniki są wykorzystywane w następujących celach:
Do innych zagrożeń należą:
Na wielu obszarach salamandra olbrzymia chińska jest drapieżnikiem szczytowym, dzięki czemu kontroluje liczebność słodkowodnych skorupiaków, owadów, płazów bezogonowych i ryb, których nadmierna ilość mogłaby mieć negatywny wpływ na cały ekosystem. Na A. davidianus polują zazwyczaj inne osobniki tego samego gatunku, ludzie, a także górskie drapieżniki takie jak wydra europejska, łasica syberyjska, lis rudy czy balizuar obrożny. Na młode osobniki polują głównie węgorze japońskie.
Płaz ten może służyć jako gatunek wskaźnikowy w związku z dużą wrażliwością na zanieczyszczenia wody.
Jest to również gatunek inwazyjny, a badanie przeprowadzone w 2012 roku w japońskiej rzece Katsura dowiodło, że spośród 125 złapanych Andrias 25 należało do gatunku A. japonicus, 76 było mieszańcami, a 6 A. davidianus (18 osobników nie zidentyfikowano). Osobniki te pochodzącą najprawdopodobniej z nielegalnego importu w celach kulinarnych.
Gatunek ten cechuje się proporcjonalnie większą liczbą genów odpowiadającą za regulację odpowiedzi immunologicznej niż ryby i ssaki. Zbadano dotychczas funkcje receptorów rozpoznających wzorce, cytokin, czynników biorących udział w regulacji działania dopełniacza, receptorów limfocytów T i B, a także białka regulujące szlaki sygnałowe JAK-STAT lub kinazy aktywowane mitogenami. Salamandra olbrzymia chińska posiada również dodatkowe kopie niektórych receptorów toll-podobnych jak np. TLR2 czy TLR5, co związane jest z życiem w dwóch środowiskach – wodnym i lądowym i tym samym narażeniem na działanie bardziej zróżnicowanej grupy patogenów. Ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej odgrywają również receptory NOD-podobne (NLR) oraz receptory RIG-I-podobne (RLR). Układ odpornościowy posiada kilka różnic w porównaniu z innymi płazami:
Do obrony przed wirusami A. davidianus wykorzystuje głównie odpowiedź odpornościową nieswoistą. Odpowiedź ta regulowana jest w dużej mierze przez interferony typu I, które stymulują np. ekspresję genu Mx, hamujcego syntezę wirusowego kapsydu poprzez zmniejszenie ilości wirusowego białka major capsid protein, MCP, które spełnia istotną rolę w replikacji wirusa. Ponadto do obrony przed infekcjami wirusowymi wykorzystywane są receptory TLR7 i TLR9, miRNA, białko galektyna 1, autofagia, apoptoza i egzosomy zawierające enzym UCHL1. Ważną rolę odgrywa również główny układ zgodności tkankowej, MHC, który u tego gatunku cechuje się dużą różnorodnością. Ponadto częstość epidemii na farmach może zostać zmniejszona poprzez poddawanie kwarantannie nowo przybywające osobniki, a także poprzez dezynfekcję wody stosowanej na farmach, która często spuszczana jest do pobliskich zbiorników, co może prowadzić do epidemii wśród dzikich populacji. Możliwe jest również wykorzystanie szczepionek, w których głównym białkiem wirusa jest zazwyczaj MCP. Przetestowano dotychczas m.in. szczepionki DNA, szczepionki rekombinowane i szczepionki inaktywowane. Wszystkie rodzaje szczepionek zmniejszyły częstość infekcji i doprowadziły do przeżywalności osobników A. davidianus na poziomie 67-84%.
W obronie przeciwko infekcjom bakteryjnym wykorzystywane są m.in. katelicydyny, peptydy obecnie głównie w skórze, które niszczą błonę komórkową bakterii. Inne białka wykorzystywane do obrony przeciwko bakteriom to interleukina 18 (w genomie A. davidianus obecne dwa loci, co jest rzadko spotykane wśród zwierząt), ferrytyny zmniejszające ilość żelaza dostępną dla mikroorganizmów, a także proteazy katepsyny – katepsyna C oraz katepsyna A.
Portal EDGE of Existence informuje, że w ochronie A. davidianus kluczowe będą następujące działania: praca z interesariuszami, poprawa stanu wiedzy o gatunku oraz przeznaczanie większej ilości środków na działania ochronne. Obecnie w niektórych prowincjach takich jak Shaanxi urzędy rybackie zajmują się przechwytywaniem nielegalnie złapanych osobników, które następnie dostarczane są do licencjonowanych farm. Jednakowoż kłusownicy rzadko pociągani są do odpowiedzialności karnej, a niektórzy z nich otrzymują rekompensatę. Wśród najważniejszych działań ochronnych wymienia się:
